Na brodu bez kormilara

Dvadeseto godisnja era unipolarnog svijeta i dominacije jedne velike sile definitivno je prosla. Redefinisanje postojeceg i formiranje novog svjetskog poretka je u toku a nakrivljeni brod bez kormilara navigava ivicom velike duboke vode u susret nadolazecoj geopolitickoj oluji sa dalekog istoka.  

U izazovnim istorijskim vremenima kao ovim, Zapadu bi vise trebali lideri i drzavnici umjesto aktuelnih tehnokrata. Vrijeme velikih drzavnika i vizionara poput – Roosevelt-a, Churchill-a, Adenauer-a, de Gaulle-a, Monnet-a, Schuman-a,…davno je proslo a novih lidera ni na vidiku.

Merkelova je otisla u politicku penziju a novi njemačcki kancelar, ne snalazeci se najbolje u slozenom geopolitickom trenutku, gubi podrsku. Macron je potvrdio mandat predsjednika Francuske ali mu je suzenim i ogranicenim okvirom djelovanja, umanjen kredibilitet liderstva Unijom. Odlazeci italijanski premijer Draghi, uticajan bankar i politicar tesko da je moze vodio Uniju dok je uticaj lidera ostalih manjih država Unije, veoma skroman. Harizmaticni britanski premijer je pred ostavkom dok se americki predsjednik, koji neumorno uveseljava javnost svojim gafovima, na polovini mandata suocava sa znacajnim padom podrske ugrozavajuci vecinu demokratska u Kongresu.

Liderstvu i drzavnistvu zasnovanom na vizionarstvu i sopstvenim procjenama pravaca djelovanja, istorija sudi na osnovu uspjeha koje postignu, a pravu provjeru drzavnika predstavlja sposobnost da u mnostvu taktickih odluka utvrdi stvarne dugorocne interese svoje zemlje kao i odgovarajucu strategiju za njihovo ostvarivanje, kaze veliki diplomata H. Kissinger.   

Samitovanja kojima su tehnokratske elite Zapada sklone ne mogu biti zamjena odlučnom liderstvu i osmisljenom drzavnickom djelovanju. Od novih lidera i drzavnika ocekuje se vizionarsko projektovanje geopoliticke pozicije Zapada u novom svjetskom poretku – ekonomsko, politicki i vojno jakih suverenih drzava. 

Analiticari cijene da bi aktuelni problemi kao što su ovaj rat u Ukrajini, inflacija, globalna nestašica hrane i energije, duznicka kriza u zemljama u razvoju, zaostali uticaji borbe sa pandemijom kao i uska grla u lancu snadbjevanja, mogli prerasti u krizu ozbiljniju od svih dosadasnjih.   

Treba se podsjetiti da su velike svjetske ekonomije kroz istoriju pokazivale vrsnu snalažljivost u iznalazenju nacina za saradnju i tokom suočavanja sa najozbiljnim izazovima tih vremena – stagflacije i kolaps valutnog režima Bretton Woods-a 1970-ih, azijske finansijske krize 1990-ih, ili globalne finansijske krize 2008., i da je fleksibilnost njihovih vlada u reagovanju na ozbiljne krize jedna od izuzetnosti globalnog ekonomskog poretka nakon Drugog svjetskog rata.      

Aktuelna kriza je dovela do teskog zaustavljanja povjerenja a globalna saradnja nikada nije bila hitnija, ali je nikad manje nije bilo. Umjesto pronalaženja nacina suocavanja sa izazovom, svijet je osudjen na niz konkurentnih i parcijalnih odgovora koji umjesto da rjesavaju, samo dodatno otezavaju.

Veliki diplomata i stari zagovornik real-politicke skole medjunarodnih odnosa koja prakticne interese nacija stavlja ispred idejnih stavova – H. Kissinger, nedavno je iz Davosa, a potom i kroz prestižne britanske casopise The Sunday Times i The Spectator upozorio da bi Zapad trebao uzeti u obzir interese Moskve kako bi sprijecio Rusiju da postane – ispostava Kine u Evropi, da nazovi rat iscrpljivanja, ne cini dobro ni Ukraini ni za Zapadu, da neizbjezni odlazak Rusije iz zapadne sfere nece dobro doci Zapadu ni po pitanju sigurnosti a ni trgovine, i da ce vracanje duhova u bocu biti skoro nemoguce ako rat u Ukraini nastavi da isusuje zapadnu blagajnu i otvori tokove imigranta ka EU.     

Evropska unija od 2008. ide iz krize u krizu – od ekonomske krize, Grcke krize, preko bregzita, migrantske krize i pandemije Covid-a do aktuelne ukrajinske krize. Uslijed pokazivanja sve nespremnosti i neslazenja u ulozi nezavisnog i suverenog aktera, Unija je na putu gubljenja politickog suvereniteta i kredibiliteta.

Tesko je ocekivati da u nekom srednjem roku, prevazidju svoj u sustini konfederalni karakter organizacije u kojem se odluke donose sporo uz velike kompromise, i bez zajednickog imenitelja – interesa. 

Bez kredibilnog lidera, vizionarskog liderstva i jasnog cilja, evropljani zaokupljeni svojim sitnim interesima navigaju u nemirnim geopolitickim vodama kao brod bez kormilara, komentar je iz briselskih diplomatskih krugova dok se G. Freidman pita – da li je Evropska unija velika sila ili opticka iluzija?

MSc Branko T. Neskovic

Diplomata i publicista 

27 jul 2022. Banja Luka

Preuzeto sa bloga htps: btneskovic.wordpress.com