KOLUMNA EX AMBASADORA Kojim putem, kojim ciljevima…

“Unija je predivno jedinstvena i jedinstveno lijepa, uprkos svim svojim nesavršenostima i neodosljednostima, izjavila je nedavno predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen, pitajući se ima li ta Evropa dušu i ideale, i političku volju da služi ovom idealu”, o kojima je nekada govorio njen osnivač Robert Schuman, i naziru li se još “velike evropske vrijednosti”, o kojima je govorio Vaclav Havel, nekadašnji disident i predsjednik Republike Česke. 

Kojim putem idu, kojim ciljevima teže Evropljani…

 “Kao istrajan pristalica multirateralizma (UN, G20, G7… itd), međunarodnog poretka zasnovanog na zakonima i pravilima, Unija je otvorena za svijet bez protekcionizma” kako to nedavno reče njen prvi diplomata HE Josep Borrell. “Svjesnija bipolarnosti svjetske geopolitičke scene u režiji SAD i Kine, uz smanjenje kritičnih zavisnosti i izvlačenja pouka iz nedavnih kriza, Unija je na putu iznalaženja nčcina jačanja njene otpornosti”.  

Bolja funkcionalnost u upravljanju i efikasnost u odlučivanju, veće jedinstvo i zajedništvo i veći kapacitet za autonomno postupanje, smanjivanje kritične zavisnosti i veća otpornost u oblastima energetike, digitalne i sajber bezbjednosti, intenzivnija industrijska politika, digitalizacija i tehnološki razvoj, neki su od ciljeva kojima Unija teži i koje pokušava sustići, prateći savremene svjetske trendove.

Uslijed krupnih promjena na geopolitičkoj karti svijeta, Evropljani postaju i sve svjesniji potrebe usaglašenijeg djelovanja i stvaranja zajedničke strateške kulture Unije. Na nedavno održanom EU-Western Balkans summit Brdo pri Kranju, najavljen je Strateški kompas Unije – “Strategic Compass” iliti strategije o zajedničkom djelovanju. Nacrt dokumenta bi trebalo da bude prezentovan u novembru, lideri Unije bi o istom raspravljali u decembru, a usvajanje strategije se očekuje u martu sljedeće godine.   

Mada su evropske vojne snage zagovarane još od početka procesa evropskog ujedinjenja, skupi zadatak održavanja evropske bezbjednosti ipak je prepušten SAD i NATO-u. Nedavno britansko napuštanje Unije i ostavljanje Evropljana naslonjenih uglavnom na vojne potencijale Francuske, doprinijelo je reafir-maciji zamisli o evropskim vojnim snagama. Jačanje i opremanje evropskih vojnih potencijala kao i obuka vojnih snaga, sigurno bi iziskivala znatno veća budžetska izdvajanja od sadašnjih. No, saglasnost oko strateške autonomija Unije ne postoji,  a njena bezbjednosna nezavisnost od SAD kojoj teže Francuska, Italija, Španija i jos neke članice Unije malo je vjerovatno ostvariv concept, možda i zbog toga što Francuzi u njemu nisu bili do kraja istrajni, kao sto ni Nijemci nisu bili sasvim sigurni.   

Disonantni tonovi evropskih lidera o ovim pitanjima tokom nedavnog Summit-a lidera Unije to najbolje i potvrđuju.

“Ako Evropska unija želi biti relevantni globalni igrač, ona se mora otvoriti svijetu”, izjavio je premijer Portugala A. Costa. 

“Nema sumnje da EU mora uložiti sve napore za svoju globalnu ulogu, ali ako stvarno to mislimo, prvo moramo početi da to dokazujemo kod kuće”, kaže premijer Slovačke E. Heger.

“Da bi Unija napredovala u odbrani, potrebna je kohezivna i ujedinjena spoljna politika Unije”, riječi su premijera Italije M. Draghija.

“Evropska strana mora učiniti više na njenoj kolektivnoj odbrani dok, istovremeno, transatlantski odnosi sa SAD i NATO-om moraju ostati jaki”, mišljenja je premijer Holandije M. Rutte. 

“Želimo snažnu Evropsku uniju u svakom njenom segmentu, a jaka bezbjednost Unije je sama po sebi način učvršćivanja naše alijanse i daljeg jačanja našeg savezništva”, zaključuje predsjednik Savjeta Evrope Ch. Michel.

Sa druge strane, poruke sa nedavnog odrzanog Summit-a lidera Unije na Brdu pri Kranju “kako vrata Evropske unije nisu zatvorena, ali ni sirom otvorena”, da “Zapadni Balkan nije nšse zadnje već prednje dvorište i ogledalo kuće, koje treba da  bude  čisto i uredno”, kao i Bajdenova snažna podrška nastavku procesa pridruživanja zemalja regiona Uniji, naznake su da Brisel shvata da projektna moć Unije blijedi i da zemlje tzv. Zapadnog Balkana počinju razmišljati i o nekim drugim solucijama.

Kancelarka Njemačke i odlazeći lider Unije A. Merkel je nedavno upozorila Evropljane: “Ne činimo mi njima uslugu. Naš osnovni interes jeste da Zapadni Balkan bude u EU”.   

Unija je obecala značajan finansijski paket za poboljšanje ekonomske situacije regiona od 9 mlrd eura grantova i oko 20 mlrd eura investicija u narednih sedam godina. Najavljen je novi mehanizam stranih ulaganja u infrastrukturu pod nazivom “Global gateway” koji predstavlja neku alternativu kineskoj ini-cijativi za podršku velikim infrastrukturnim projektima “Pojas i put”, a grupa sedam najrazvijenijih zemalja svijeta – G7 je pokrenula inicijativu “Izgradimo bolji svet – Build Back Better World”, namijenjenu zemljama u razvoju do 2035, vrijednu oko 40 hiljada mlrd USA dolara.    

Mada je Ursula von der Leyen poručila da je Zapadni Balkan dio iste Evrope kao i Unija, da dijelimo istu istoriju, iste interese, iste vrijednosti, a kako reče i istu sudbinu, da Evropska unija nije potpuna bez Zapadnog Balkana i da će Evropska komisija nastaviti da radi sve što je u njenoj moći da unaprijedi pro-ces proširenja i integracija regiona, naglasivši da žele Zapadni Balkan u Uniji, raspored novog pridruživanja država regiona Uniji nije pominjala. 

Imajući u vidu da Njemačka ove jeseni dobija novog kancelara i novo vođstvo, da Francusku na proljeće očekuju predsjednički izbori i da je Macronov sljedeći mandat upitan, da se Unija sa ovom administracijom u stanju “zaključanog koraka” nalazi u političkom momentumu mirovanja i iščekivanja, ili, kako reče politički analitičar iz Brisela, u stanju “političke impotencije”, veoma su upitni neki skoriji, odlučniji koraci Evropljana ka nekom jasnijem putu i ka nekim konkretnijem ciljevima, jer ce kriza liderstva Unijom potrajati.   

 MSc Branko T. Nesković

Bivši ambasador BiH u Ujedinjenom kraljevstvu Velike Britanije i Sjeverne Irskei Republici Rumuniji

Preuzeto sa bloga https://btneskovic.wordpress.com/